دوره 7، شماره 1 - ( زبان کاوی کاربردی (JSAL) 1402 )                   جلد 7 شماره 1 صفحات 159-137 | برگشت به فهرست نسخه ها

‎ 10.61186/jsal.7.1.137
‎ 20.1001.1.29809304.1402.7.1.6.0

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Gholami A, Faizi Pirani Y, Farzandvahi J. (2024). Generativity Approach and Limitations in Word Formation Processes within Quranic Vocabulary and Terminology [In Persian]. JSAL. 7(1), 137-159. doi:10.61186/jsal.7.1.137
URL: http://jsal.ierf.ir/article-1-110-fa.html
غلامی عبدالله، فیضی پیرانی یدالله، فرزندوحی جمال. رویکرد زایایی و محدودیت‌های آن در فرایندهای واژه‌سازی در واژگان و اصطلاحات قرآنی زبان کاوی کاربردی 1402; 7 (1) :159-137 10.61186/jsal.7.1.137

URL: http://jsal.ierf.ir/article-1-110-fa.html

رویکرد زایایی و محدودیت‌های آن در فرایندهای واژه‌سازی در واژگان و اصطلاحات قرآنی
عبدالله غلامی* 1، یدالله فیضی پیرانی2 ، جمال فرزندوحی3
1- استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی. کرمانشاه. ایران ، gholami@razi.ac.ir
2- دکترای زبان‌شناسی و دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قران و حدیث، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی کرمانشاه، ایران
3- استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه. ایران
چکیده:   (1075 مشاهده)
اصطلاح «زایایی»برای اولین بار توسط دنیس (1838) مورد استفاده قرار گرفت. او زایایی را معادل«زنده بودن» به‌کار برد. یسپرسن (1942)، دارمستتر ، گریم  و دیگران نیز زایایی را با همین مفهوم به کار برده‌اند. بر مبنای اصول و مفاهیم زایایی، تولید و تحول واژگان به صورت ساخت­های هدفمند طی مراحل خاصی صورت می­‌گیرد. موضوع زایایی، مسئله همه یا هیچ نیست، بلکه فرایندی است با دو مشخصه اصلی: درجه­ پذیری و تحول در طول زمان که در اجرای فرایندهای آن گاهی محدودیت­های خاصی روی می­‌دهد و از تولید واژگان جدید جلوگیری می­‌نماید. در این پژوهش، فرایندهای واژه­ سازی در ساخت واژگان و اصطلاحات قرآنی بر مبنای اصول زبان­شناسی و در چارچوب نظریات زایایی مورد مطالعه و دقت نظر قرار گرفت. در رویکرد زایایی در رابطه با سطوح مختلف فرایندهای واژه ­سازی، قواعد، محدودیت‌ها و موانعی حاکم است. از دسته محدودیت­های حاکم بر زبان­ها در تولید یا بروزرسانی واژگان یک زبان، می­توان به محدودیت­های «معنایی، آوایی، صرفی، نحوی، زیبایی‌شناختی، دلایل تاریخی و عوامل برون­زبانی» اشاره کرد. محدودیت های معنایی به سبب وجود بار معنایی منفی، مانع استعمال واژه می ­گردد وگاهی وجود یک وام ­واژه مانع از تولید واژه جدیدی با همان معنا یا کاربرد ­شود و از دیگر موارد می­ توان توسیع معنایی در مفاهیم واژگانی را عنوان کرد. محدودیت­های آوایی و فرایندهای آن در حوزه تجوید، اعلال و بلاغت در زبان قرآن به وفور یافت می­ شود. بر اساس روابط هم­نشینی واجی و مشخصه­ های همگونی، و رعایت این فرایند آوایی، حس زیبایی‌شناختی و شبکه مفهومی خاص در کلام متبادر می­‌گردد. ساخت صرفی پایه حداقل به سه روش برای وندافزایی محدودیت ایجاد می­‌کند؛ ممکن است پایه به طبقه صرفی خاصی متعلق باشد گاه وندافزایی منوط به این است که آیا پایه قبلاً مورد وندافزایی قرار گرفته است و سوم اینکه ساخت صرفی پایه، استحقاق وندافزایی دارد. بنا بر محدودیت­های نحوی، وندهای اشتقاقی فقط به پایه­ های معینی متصل می­شوند. بعضی از تغییرات واژگانی دلایل تاریخی دارند؛ تغییر ساختارهای اجتماعی و فرهنگی که سبب تغییر و تحول در واژگان و یا سبب ایجاد محدودیت در آنها می­گردند. یکی دیگر از مهمترین عواملی که در همه زبان­ها مانع واژه­ سازی می ­شود، وام­گیری بسیار گسترده از زبان دیگر باشد. به سبب همین محدودیت­ها است که گاهی با یک سری مفاهیم و اصطلاحات خاصی در زبان قرآن روبرو شده که با آنچه میان قوم عرب آن دیار رایج بود، کم و بیش تفاوت­ دارد. همین امر سبب شده است تا واژه­ شناسان در پی جستجوی ریشه و یا تحولات حاکم بر آن واژگان برآیند.
واژه‌های کلیدی: زبان شناسی اجتماعی، قرآن کریم، زایایی زبان، واژه سازی زبان، درجه‌پذیری زبانی، محدودیت‌های واژگانی
متن کامل [PDF 1028 kb]   (404 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: زبان شناسی اجتماعی
دریافت: 1402/11/16 | پذیرش: 1402/12/25 | انتشار: 1402/12/25
ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA
ارسال پیام به نویسنده مسئول

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.