دوره 7، شماره 1 - ( زبان کاوی کاربردی (JSAL) 1402 )                   جلد 7 شماره 1 صفحات 135-107 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

معناشناسی تاریخی- توصیفی واژه‌ی «أمر» در قرآن کریم
معصومه براتی1 ، کبری خسروی* 2، سیدمحمود میرزایی الحسینی3
1- کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی ، دانشکده ادبیات علوم انسانی، دانشگاه لرستان، لرستان، ایران
2- استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات علوم انسانی، دانشگاه لرستان، لرستان، ایران ، khosravi.k@lu.ac.ir
3- دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات علوم انسانی، دانشگاه لرستان، لرستان، ایران
چکیده:   (335 مشاهده)
دستیابی به معانی دقیق و شناخت واژگان هر متنی در گرو پژوهش در علومِ خاصی چون معناشناسی است. معنی­شناسی تاریخی (در زمانی) مطالعه‌­ی تغییرات معنی در طول زمان است؛ و به زبان انسان به عنوان یک پدیده­‌ی پویا و پیوسته در تغییر می­نگرد. این مقاله درصدد بررسی معناشناسی واژه­ی «أمر» در قرآن می‌­باشد که به روش تاریخی- توصیفی انجام شده و بر اساس محور جانشینی و هم­نشینی موجود میان معانی واژگانی بیان می­‌گردد. نتایج بیانگر آن است که معنای اصلی و مرکزی واژه­ی «امر»، کار و دستور دادن بوده و دیگر معانی شاملِ موضوع، مشاوره و مشورت معانیِ ثانوی این واژه در عصر جاهلی به حساب می­آیند. این واژه به عنوان یکی از پرکاربردترین واژگان قرآنی به همراه مشتقاتش 249 بار در قرآن آمده است. این واژه به شکل مفرد، 78 بار تکرار شده است که از این تعداد بیشتر به صورت اسمی ظاهر شده و بیشترین همنشینی را با واژه­‌ها­ی «الله و رب» دارد. «أمر» از واژگان چند وجهی در قرآن است که 19 وجه معنایی برای آن ذکر شده  که در 12 وجه آن، اتفاق رای، وجود دارد که از آن جمله می توان به معانی «دستور و فرمان، پیروزی، عذاب، گناه، قتل، فتح مکه، رستاخیز، وحی، منکر، قول، عیسی بن مریم، قضاء، شأن و حال، غرق شدن، کثرت، مرگ، مشورت، برحذر داشتن و خصب» اشاره کرد. امر در قرآن را می­توان به سه دسته تقسیم کرد: اموری مربوط به خداوند یا انسان یا شیطان؛ که از این تعداد بیشترین نسبت واژه­ی «أمر» مربوط به خداوند است. اموری که در مورد «اولوا الامر و امر به معروف» است مربوط به انسان و امور مربوط به شیطان با فحشاء و منکر هم­نشینی داشته است. امر هرگاه به خدا نسبت داده شود به وجود دفعی اشیاء اشاره دارد هرگاه به مخلوق، نسبت داده شود بر وجود تدریجی دلالت داشته و مقید به زمان و مکان است. امر هرگاه با افعال «قُضِیَ، أتی و جاء» همراه باشد به معنای عذاب و عقوبت است و آنگاه که با «وبال» و فعل «ذاق» همراه شود به معنای گناه و کفر آمده است. همراهی امر با تدبیر معنای اراده و مشیت الهی را می­رساند و همراهی­اش با افعال تنزیل به معنای وحی است. مترادفات امر در قرآن «عَهِدَ و وَصِیَ» بوده که از جهت لازم الاجرا بودن آن امور به جای امر قرار گرفته‌­اند.
واژه‌های کلیدی: قرآن کریم، معناشناسی تاریخی، معناشناسی توصیفی، با هم‌آیی واژگان، معناشناسی امر
متن کامل [PDF 725 kb]   (49 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: زبان شناسی اجتماعی
دریافت: 1402/5/8 | پذیرش: 1402/12/25 | انتشار: 1402/12/25
بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.