دوره 8، شماره 1 - ( زبان کاوی کاربردی (JSAL) 1403 )                   جلد 8 شماره 1 صفحات 118-79 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Khosravi Dastgerdi Z, Naseri Karimvand A. (2025). Explication of the Structure of Simple Persian Verbs and Their Governing Principles, With an Emphasis on Root Types and Morpheme Formation; A Linguistic Perspective [In Persian]. JSAL. 8(1), 79-118.
URL: http://jsal.ierf.ir/article-1-163-fa.html
خسروی دستگردی زهرا، ناصری کریموند علی. تبیین ساخت افعال سادۀ زبان فارسی و قواعد حاکم بر آن‌ها با تمرکز بر انواع ریشه و ماده‌ساز (با رویکرد زبانشناسی) زبان کاوی کاربردی 1403; 8 (1) :118-79

URL: http://jsal.ierf.ir/article-1-163-fa.html

تبیین ساخت افعال سادۀ زبان فارسی و قواعد حاکم بر آن‌ها با تمرکز بر انواع ریشه و ماده‌ساز (با رویکرد زبانشناسی)
زهرا خسروی دستگردی* 1، علی ناصری کریموند2
1- استادیار گروه زبان وادبیات فارسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران ، khosravi.ph@gmail.com
2- کارشناسی ارشد زبانشناسی همگانی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران
چکیده:   (606 مشاهده)
مهمترین بخشِ تمام زبان­ های جهان، فعل است (جهانی­ های زبان). فعل در دستگاه تطابق دستوری (تطابقِ فعل و نهاد...) جایگاهی ویژه­ دارد. زبان موجود زندۀ اجتماعی است که با تعدادی محدود آواها و نشانه­ های زبانی و قواعددستوری، تعدادی نامحدود جمله، برای انتقال اطلاعات می ­سازد؛ زبان با حفظ کارکردِ ارتباطی خود، با تأثیر بر ساختمان آوایی-هجاییِ واژه (تغییردر کیفیت -کمیت واکه ­ها، همگونی_ناهمگونیِ همخوان ­ها و إعمال کلیۀ فرایندهای آوایی) سازه­ های زبانی را مطابقِ اصل کم­ کوشی زبان، برای تسهیل تلفظ دگرگون­ می­ کند؛ این دگرگونی ­ها گاه ابهاماتی در شناخت درستِ اجزای سازۀ زبانی (اینجا فعل) ایجاد ­می­ کند، اما منطقی نیست که با معرفی انواع تکواژ ماضی­ ساز(8-10عدد) در پی رفع مشکل ظاهری باشیم؛ نگارندگان معتقدند تنهایک تکواژ ماضی­ساز(t/d) داریم که در اثر توالی ِهمنشینی با دیگر واج ها تغییراتی یافته ­است. این گفتار ضمن بررسی تغییرات به علت علمی آنها می ­پردازد. هدف این پژوهش تعیینِ تکواژ ماضی ­ساز در افعالِ بظاهر سادۀ زبان فارسی و علت خلق تکواژهای ماضی­ سازِ متعدد و انواع ریشۀ افعال ساده است؛ به نوعی این گفتار، پاسخگوی پرسش ­های زیر است: تکواژ ماضی­ ساز فارسی کدام است؟ چرا تعدّد تکواژهای ماضی­ ساز توجیه علمی ندارد؟ آیا با فرایندهای آوایی می­ توان تغییرات ریشه و ماده­ های ماضی را تبیین کرد؛ چنانکه نیاز به معرفی تکواژهای ماضی ­ساز گوناگون نباشد؟ تکواژهای ماضی­ سازِ زبان فارسی{ت(کُشت)، د (گسترد)، آد (ایستاد)، ید(خرید)، ِست، یست (نگرست، نگریست)، ُفت(پذیرفت)...} چگونه تبیین وتحلیل ­می­ شوند؟ ساخت افعالِ موسوم به جعلی چیست؟آیا ستاک ماضی و مضارع یک فعل، مأخوذ از ریشه­ ای واحد است؟ نتایج تحقیق که به شیوۀ توصیفی–تحلیلی و مطابقِ روش اسنادی و رویکرد به علم صرف است، نشانگر مراحلِ شکل­ گیری ِساخت واژۀ فعل است و اینکه قواعد واج ­آراییِ ویژۀ دستگاه فعل، در اینجا بسیار کارا بوده ­­است از آن جمله می توان اشاره کرد: تعدد تکواژ ماضی­ ساز از نظر مبانی زبانشناسی(اصل کم­ کوشی،ضوابط و محدودیت­ های همنشینی واج ­ها، فرآیندهای آوایی...) وجاهت علمی ندارد. تکواژ ماضی ­ساز،صرفاًt بازمانده از-ta صفت مفعولی باستان است. در فارسی امروز، افعال موسوم به تبدیلی کاربرد چندانی ندارد؛ زیرا گویشوران ساخت افعال مرکب از همان پایه را بیشتر پسندیده و پذیرفته ­اند.
واژه‌های کلیدی: توصیف فعل، ژرف ساخت افعالِ فارسی نو، تکواژ ماده ساز، تکواژ انحصاری ماضی ساز
متن کامل [PDF 1528 kb]   (87 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: پژوهش‌های زبانی
دریافت: 1403/8/21 | پذیرش: 1403/10/28 | انتشار: 1403/12/12
ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA
ارسال پیام به نویسنده مسئول

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.